Παλιοί Πόροι ή Πούρλια
Η παλαιότερη ονομασία των Πόρων ήταν Πούρλια, λέξη σλαβική (prlja), που σημαίνει λερωμένος. Η ονομασία Πούρλια έγινε Πόροι το 1926. Η ονομασία Πόροι του χωριού προήλθε σύμφωνα με μία εκδοχή από τη λέξη πόρος, που σημαίνει πέρασμα. Πράγματι, το χωριό χτίστηκε το 1775 κατά την ερήμωση της Παλιόχωρας. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει πως το όνομα των Πόρων προήλθε από το «πόρταξ» που σημαίνει μοσχάρι, επειδή στο βαλτώδες τότε μέρος ευδοκιμούσαν μοσχάρια. Η άλλη εκδοχή λέει ότι οι Πόροι αναφέρονται στα χρήματα και στην οικονομική άνθηση της περιοχής του Παλιοχωριού. Σύμφωνα με την παράδοση, στην αρχαιότητα υπήρχε κάποιος ημίθεος, ο Πόρος. Αυτός ερωτεύτηκε παράφορα και έδωσε το όνομά του στον τόπο.
Οι κάτοικοι του χωριού προέρχονται από τους Παλαιούς Πόρους, σήμερα παραδοσιακή τοποθεσία. Η παλαιά τοποθεσία του χωριού ονομαζόταν Τζέρτζιανη. Εκεί έγινε το 1822 η σφαγή των κατοίκων από τους Τούρκους την Ημέρα της Λαμπρής. Αυτούς τους κρέμασαν στον Πλαταμώνα. Σήμερα στο μέρος που βρισκόταν η Τζέτζιανη σώζονται λίγα μόνο ερείπια σπιτιών. Έπειτα από την καταστροφή αυτή, οι διασωθέντες πήγαν στην Παλιόχωρα και στη θέση αυτή έχτισαν τα καλύβια τους. Σήμερα υπάρχει στους Νέους Πόρους αγροτική περιοχή που καλείται Καλύβια.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ένας σημαντικός ναός της περιοχής στήθηκε χάρη στην οικονομική ενίσχυση του Αλή Πασά. Στη νεότερη Ιστορία οι Πόροι, με την ονομασία «Πούρλια» αποτέλεσαν τσιφλίκι, το οποίο όμως δεν μπόρεσε να προαχθεί σε κεφαλοχώρι. Το 1918 ήταν τμήμα της Κοινότητας του Πλαταμώνα, με έδρα τον Παντελεήμονα. Το 1928 οι Πόροι έγιναν έδρα της Κοινότητας και αριθμούσαν 410 κατοίκους. Το 1913 ανήκαν στο Δήμο Λιτοχώρου και είχαν 40 οικίες και 305 Ορθοδόξους κατοίκους. Το Δημοτικό Σχολείο των Πόρων τη δεκαετία του ‘ 30 είχε 78 μαθητές και 1 δάσκαλο.
Στις 17 Απριλίου 1941 οι Ναζί μπήκαν στον Πλαταμώνα. Στους Πόρους καταστράφηκαν αρκετά σπίτια, ενώ το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Κομιτάτο Πόρων. Στα ίδια μέρη Άγγλοι κι αντάρτες του ΕΛΑΣ το 1943 -1944 προσπαθούσαν να διακόψουν το πέρασμα των γερμανικών τρένων και έλαβαν χώρα άγριες μάχες στον Εμφύλιο Πόλεμο μεταξύ ένοπλων κι άοπλων αντιπάλων, αν εκτιμηθεί η αναγραφή 9 ονομάτων ως «σφαγιασθέντες» επάνω στο ηρώο της Πούρλιας. Στις αρχές του 1950 οι κάτοικοι επέστρεψαν στο χωριό, καθώς το είχαν εγκαταλείψει λόγω του Εμφυλίου Πολέμου. Το πρόβλημα με τις συχνές κατολισθήσεις αλλά και η ανάγκη για καλύτερη ζωή έκαναν τους Ποριώτες να μεταφερθούν σε άλλη περιοχή και να ιδρύσουν τον οικισμό Νέοι Πόροι, από το 1976. Το 1978 αυξήθηκε το κύμα της μετανάστευσης των κατοίκων από τους Παλιούς Πόρους στους Νέους Πόρους και σταδιακά ο νέος οικισμός αναπτύχθηκε τουριστικά.
Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στην Αγία Μαρίνα, ενώ στους Παλαιούς Πόρους υπάρχει και η Ζωοδόχος Πηγή, ο Ναός των Αποστόλων, ο Προφήτης Ηλίας, οι Άγιοι Ανάργυροι, η Αγία Παρασκευή και η Αγία Τριάδα, όπου και το Κοιμητήριο. Τα ξωκλήσια του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Δημητρίου αξίζει επίσης να αναφερθούν.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το Πανηγύρι της Ζωοδόχου Πηγής, στους Παλαιούς Πόρους και στη θέση Παλιοχώρι. Κοντά στο χωριό βρέθηκαν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα (τάφοι), όπου έγιναν λαθρανασκαφές το 2007.
πηγη: wikipedia
Λίμνη Κατή
Η δασική θέση Κατή είναι ένα μικρό οροπέδιο Νοτιοδυτικά (ΝΔ) της Άνω Σκοτίνας, του Παλαιού Παντελεήμονα και Δυτικά των Παλαιών Πόρων (Πούρλιας). Η περιοχή είναι γνωστή ως «διεθνές» διότι συναντιούνται τα σύνορα των χωριών Σκοτίνας, Καλλιπεύκης, Κρανιάς, Παντελεήμονα, Πούρλιας, Αιγάνης. Ο δασικός δρόμος οδηγεί στο «Τρίστρατο» καθώς από εκεί μπορούμε να κατευθυνθούμε προς την Καλλιπεύκη ή την Κρανιά που βρίσκονται στην Π.Ε. Λάρισας.
Η θέση πήρε το όνομα της από την ομώνυμη βρύση του «Κατή». Το δε όνομα της, σημαίνει Τούρκος δικαστής (κατής). Σύμφωνα με την παράδοση καταπώς λένε, κάποιος Τούρκος δικαστής που δίκαζε τις υποθέσεις των κατοίκων των χωριών αυτών κάθισε να ξαποστάσει στην βρύση. Εκεί πέρα πέθανε πίνοντας από το παγωμένο νερό της βρύσης. Από κει και η ονομασία «Κατή». Σ΄ αυτή τη θέση βρίσκεται εδώ και τριάντα χρόνια η ορεινή τεχνική λίμνη «Η λίμνη του Κατή». Μια λίμνη άγνωστη για τους περισσότερους, μιας και δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 90 (1997) μετά την ανύψωση αναχώματος, κατασκευή φράγματος από απλό σκυρόδεμα και εκχωμάτωση.
Η περιοχή στην οποία βρίσκετε η λίμνη περιλαμβάνει εκτεταμένό κλειστό δάσος με μεγάλη αισθητική και οικολογική αξία. Η βλάστηση που απατάται στο δάσος είναι μίξη οξιά (80%) με ελάτη (20%) κατ’ άτομο.
Η λίμνη είναι μία τεχνική αβαθής λίμνη (h 4.5 μ.) με ελεύθερη επιφάνεια που φτάνει τα 9,5 στρέμματα περίπου, σπάνια όμως βρίσκετε σε πλήρωση. Από την άκρη της λίμνης περνά ο δασικός δρόμος, με κατεύθυνση νότια προς την Καλλιπεύκη (που απέχει 12 χλµ. ). Στα 500 μ. από τεχνητή λίμνη, υπάρχει η ομώνυμη «Βρύση του Κατή»
Όπως μας πληροφορεί το βιβλίο του Β. Τσιώλη, την εποχή της τουρκοκρατίας σε αυτήν την περιοχή γινόταν δύο και τρείς φορές κατά την διάρκεια του καλοκαιριού μεγάλες εμποροπανηγύρεις και ζωοπανηγύρεις. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών έφερνα αυτά που ήθελαν να πουλήσουν και τα εμπορευότουσαν ή τα αντάλλασαν, επίσης γινόντουσαν και αγώνες αλλά και συνοικέσια. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι ανάπτυσσαν στενότερους δεσμούς και σχέσεις μεταξύ τους. Το πανηγύρι στου Κατή γέμιζε τις ζωές των κατοίκων του Κάτω Όλυμπου χάριζε συγκινήσεις και άφηνε έντονα βιώματα. Εκεί ζωντάνευέ ο πόθος και η ελπίδα της λευτεριάς για την σκλαβωμένη πατρίδα.
Η χωρητικότητα της ανέρχεται σε 1470 κμ. η οποία συνήθως δε φτάνει σε πλήρωση. Ειδικά τα δύο πρώτα χρόνια δεν μπορούσε να συγκράτηση νερό καθώς τα νερά που συγκεντρωνόταν χανόταν μέσα από μία τρύπα. Είναι γνωστό από την λαϊκή παράδοση πως απαιτείτε να προσφέρουν κάτι οι άνθρωποι στα θεμέλια των δύσκολων έργων ώστε αυτά να ολοκληρωθούν. Η κατασκευή της Λίμνης του Κατή δε θα μπορούσε να αποτελέσει την εξαίρεση και να μη ζητήσει την δική της προσφορά από τους ανθρώπους ώστε να στεγανοποιηθεί η τρύπα και να γεμίσει νερό. Περίπου 70 χωρικά κυβικά μέτρα (χ.κ.μ.) στοιβαγμένα κούτσουρα, ενός μέτρου πήρε η λίμνη στα σωθικά της ώστε να ικανοποιηθούν τα στοιχειά της και να μπορέσει πλέον να ολοκληρώσει το σκοπό της. Όπως αναφέρουν εκείνη την χρονιά είχαν υλοτομήσει ξύλα και τα είχαν στοιβάξει δίπλα στην όχθη της λίμνη στην ανατολική πλευρά της. Το βράδυ έπιασε δυνατή βροχή. Την άλλη μέρα που πήγαν να φορτώσουν τα ξύλα αυτά είχαν εξαφανιστεί, τα είχε καταπιεί η λίμνη. Μετά από λίγο καιρό οι υλοτόμοι έβλεπαν πως η λίμνη άρχισε να γεμίζει νερό. Ακόμη και σήμερα μπορούμε να διακρίνουμε το σημείο από όπου έγινε η προσφορά στα στοιχεία της λίμνης, καθώς έχει σχηματιστεί μια καταβόθρα με διάμετρο περίπου 15μ. από την καθίζηση.
Η περιοχή για τριάντα ένα χρόνια (1881-1912) ήταν μέρος των συνόρων μεταξύ, του ελεύθερου Ελληνικού Βασιλείου με την Οθωμανική Τουρκία. Από αυτήν διερχόταν η μεθόριος του Ελληνικού κράτους, μετά την παραχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881 (Εικ. 13 ). Τα σύνορα διαμορφώθηκαν με βάση την συνθήκη του Βερολίνου το 1878, την διμερής συμφωνία της Κωνσταντινούπολης το 1881 μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής αλλά και την συμφωνία μεταξύ τους μετά τον ατυχή καταστροφικό πόλεμο του 1897 όπου άλλαξε σε πολλά σημεία την νέα οριογραμμή σε βάρος της Ελλάδας.
πηγη:http://www.ert.gr/
Παλιός Παντελεήμονας
Ο Παλαιός (Παλιός) Παντελεήμονας αποτελεί ένα από τα ωραιότερα χωριά της Μακεδονίας, μόλις 4 χλμ από τη θάλασσα και στους πρόποδες του Ολύμπου. Χαρακτηριστικό του οικισμού είναι ο εναρμονισμός της παράδοσης με τις ομορφιές του φυσικού περιβάλλοντος.
Ο αναπαλαιωμένος και παραδοσιακός οικισμός βρίσκεται σε υψόμετρο 700μ., με θέα που κόβει την ανάσα προς τον Θερμαϊκό κόλπο και τις ακτές της Νότιας Πιερίας. Έχει τέσσερις αιώνες ζωής και χτίστηκε από Ηπειρώτες τεχνίτες, το οποίο είναι εμφανές από τη γνωστή «αετοφωλιά του Ολύμπου», όπου η μακεδονική αρχιτεκτονική συνδυάζεται με την ηπειρώτικη παράδοση. Για το λόγο αυτό ο οικισμός έχει κηρυχθεί διατηρητέος.
Η ονομασία του οικισμού προέρχεται από την εκκλησία που δεσπόζει στη γεμάτη με πλατάνια κεντρική πλατεία του χωριού. Δίπλα από τον επιβλητικό ναό, οι παραδοσιακές ταβέρνες κρατούν συντροφιά στο αναπαλαιωμένο σχολείο που ξυπνάει μνήμες του παρελθόντος.
Ο Παλαιός Παντελεήμονας κατάφερε να διατηρήσει το τοπικό του «χρώμα» καθώς είχε σχεδόν ερημώσει από την δεκαετία του 1950, όταν οι κάτοικοί του έφυγαν μαζικά προς το μεγαλύτερο οικισμό του Νέου Παντελεήμονα. Τη δεκαετία του 1980 όμως, η κατάσταση μεταστράφηκε, όταν αναπαλαιώθηκε ο οικισμός και άρχισε η ταχεία τουριστική ανάπτυξή του. Σε αυτό συνέβαλε το παραδοσιακό, τοπικό του «χρώμα», καθώς και η μικρή απόσταση που τον χώριζε από τα τουριστικά θέρετρα της Πιερίας και την εθνική οδό Αθηνών - Θεσσαλονίκης.
Στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία του χωριού με τα αιωνόβια πλατάνια, θα δείτε την παλιά εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, το παλιό σχολείο που έχει αναπαλαιωθεί και παραδοσιακές ταβέρνες, ενώ λίγο έξω από τον οικισμό βρίσκεται το μοναδικό περιβαλλοντικό σχολείο της περιοχής. Περπατώντας στα στενά πλακόστρωτα δρομάκια του, μπορείτε να θαυμάσετε τα αναπαλαιωμένα πέτρινα σπίτια και γραφικά καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα και είδη λαϊκής τέχνης.